dona duka nezastitenoto speleolosko bogatstvo na skopje 558bcbe8d a9b3 4395 94b5 6d479cb3ac1 1

Дона Дука – незаштитеното спелеолошко богатство на Скопје

18 април 2019

Прегледи: 333

На само неколку километри од центарот на Скопје се наоѓа еден од најзначајните спелеолошки објекти пештерата Долна Дука, која и покрај својата вредност останува незаштитена. Пештерата се наоѓа на источните падини на планината Жеден на 450 м.н.в., во близина на селото Рашче, а но неа води оштетен макадамски пат на кој нема знаци и насоки. До пештерата може да се стигне и преку неколку козји и пешачки патеки. Пештерата Дона Дука е првата истражувана пештера на територијата на Република Македонија, а првичните сознанија за оваа пештера го означуваат и почеток на спелеолошките истражувања во Македонија. Дона Дука со вкупна должина (должина на сите пештерски канали) од 650м е четврта по големина во Македонија.

dona duka nezastitenoto speleolosko bogatstvo na skopje 2bd9f6f2 8d48 1332 9f8d b843f23e735b

dona duka nezastitenoto speleolosko bogatstvo na skopje 3a951314 81b5 2149 c699 1dbf1b46d1ba

dona duka nezastitenoto speleolosko bogatstvo na skopje 127b5257 b3ae c59 8c8e 17e7ba6c37

dona duka nezastitenoto speleolosko bogatstvo na skopje 4135da254 fa44 f926 6478 8e44e9436664

Изградена е во мермеризирани варовници со тријаска старост. Отворот на пештерата е широк 3 метри, а висок 1 метар. На многу места во пештерата има разурнати карпи, кои настанале како резултат на разурнување поради поткопувањето на некогашниот подземен водотек при што пештерските таваници остануваат без подлога, поради што тие паѓаат. Со вакви уривања, пештерските канали се прошируваат и растат во височина. Пештерата е богата и со пештерски украси од различен вид. Во хидрографски поглед, Дона Дука претставува сува пештера со незначителна појава на повремени, главно сифонски езерца настанати од водата капница.

Покрај своите спелеолошки особина, Дона Дука е богата и со пештерска фауна. Испитувањата на фауната во пештерата започнале дури во 1940-тите години со првите пронаоѓања на водни изоподи. Подоцна се пронајдени и голем број на видови на пештерски сеноксци и лажни шкорпии. Дел од сеноксците се и за првпат евидентирани за науката тука. Во пештерата се забележани и околу 15 вида на пештерски пајаци. Од макро фауната, Дона Дука е дом и на неколку видови на лилјаци кои може да се забележат во првите галерии на пештерата.

dona duka nezastitenoto speleolosko bogatstvo na skopje 6394aedb 425b 5915 4815 1ea6baf7e592

dona duka nezastitenoto speleolosko bogatstvo na skopje 8a5a67d4 cbd4 d98b 4528 7ccde121f6d

dona duka nezastitenoto speleolosko bogatstvo na skopje 74eb1635 93de 61c5 1ced d9a57d5c96a

dona duka nezastitenoto speleolosko bogatstvo na skopje 558bcbe8d a9b3 4395 94b5 6d479cb3ac1

За жал, пештерата Дона Дука е под голем притисок од човечкото влијание, а уште на самиот влез може да се забележи големо количество на смет и пластика. На ѕидовите се забележуваат оштетувања и графити, а на пештерскиот под ископувања и остатоци од алат за копање. Над самиот влез од пештерата се наоѓа и приватно бачило со што органски смет може да се сретне насекаде.

Во истражувањето на Колчаковски и соработниците, се нудат неколку препораки околу заштита на овој значаен биоспелеолошки и сложен морфолошки систем. Според нив, пештерата Дона Дука треба физички да се заштити со поставување на метална врата со решетки која ги спречи неконтролираните човечки интервенции,а ќе овозможи непречено движење на пештерските жители.

За сега, пештерата е евидентирана како природна реткост во просторниот план од 1982 година. Со секторската студија „Заштита на природното наследство”, која е составен дел на просторниот план на Македонија, пештерата се наоѓа и на предлог-листата за споменици на природата.