evropskiot bizon se vrakja na balkanot featured

Европскиот бизон се враќа на Балканот

16 март 2022

Прегледи: 2.753

„По големина е колку бик и е подебел од вол зашто не е долг. Кожата, ако се простре, е доволна за седум легла. Инаку личи на вол, но има и грива, дури до плешките како на коњ. Но, косата му е понежна од онаа на коњот и помазна“. Вака го опишал Аристотел европскиот бизон. Првите пишани извори за ова животно се токму од времето на познатиот грчки филозоф којшто му го дал името бизон. Според неговиот опис, бизонот ја населил Пајонија, територија именувана по племенската група на Пајонци кои ја населувале. Се наоѓа во југозападните региони на Балканскиот Полуостров, во границите на денешните држави Македонија, Грција и Бугарија.

Европскиот бизон или зубар е најголемото тревопасно животно во Европа. Благодарение на човековата активност на почетокот на дваесеттиот век, исчезнаа последните диви претставници на овој вид. Бизонот е симбол на европската заштита на природата.

„Обновувањето на овој изумрен вид е доста тешко и трае со години“, вели Христо Христов, експерт за биолошки диверзитет на проектот Rewilding Europe.

Во античко време бил широко распространет во Европа и на Балканот. Обновувањето на видот во природата започнува со зачуваните животни во зоолошките градини. Благодарение на напорите на многу луѓе и организации во средината на XX век започна реинтродукција на одделни примероци одгледувани во затворени простории. Популациите на диви бизони се обновени во Централна и Источна Европа, главно во Полска и Белорусија. Европскиот бизон постепено се обновува во дивиот свет во Европа, но овој вид сè уште е на Црвената листа на загрозени видови. „Во моментов јужно од Дунав бизони има на територијата на ловиштето „Воден“ ловиште и на источните Родопи“, вели Христов.
Во овие места има орхидеи, водоземни влекачи, мршојадци, птици грабливки, голем и непроценлив биодиверзитет. „Ова е rewilding-зоната и концептот на оваа област е да се обноват природните процеси. Природното пасење е таков процес. Сите големи тревопасни животни играат клучна улога во овој процес. Тие ги моделираат живеалишта преку пасење. Благодарение на овој процес се одржува мозаичната структура на теренот. Редувањето на отворени и полуотворени простори: шума, грмушки, отворени пространства помага при присуството на многу други видови помали животни, бубачки, инсекти, мали глодари, кои би исчезнале доколку ја нема оваа специфична структура“, вели Христов.
На прв поглед, бизоните ја уништуваат шумата, ги соборуваат дрвјата. Ги јадат гранките на црниот јасен (Fraxinus ornus) и тој обезлистува. „Интересно е што машкиот бизон крши и соборува главно слаби дрвја и на тој начин ја разретчува шумата. Самата шума станува посветла и навлегува повеќе сонце, по што расте трева, а тоа е добро за другите тревопасни животни. Затоа ние сакаме да ги вратиме сите големи тревопасни видови: бизонот, елените лопатари, срните, дивите коњи, благородните елени, дивите свињи“, објаснува Христов.
Бизоните живеат во стада. Христов споделува дека „во организацијата на стадото женките се социјална група, тоа е матријархатот. Мажјаците живеат самостојно, шетаат околу женките како буфер.
Женскиот бизон достигнува сексуална зрелост на само петгодишна возраст. Бременоста трае 9 месеци. Тие раѓаат едно бебе и се грижат за него до две години.
Машките бизони достигнуваат висина помеѓу 160-200 сантиметри и тежина помеѓу 530-1.000 килограми. Женките се помали во тежина и таа изнесува помеѓу 320-540 килограми и висина од 134-167 сантиметри. „И покрај напорите и грижата, 17% од смртните случаи меѓу бизоните се должат на двобои меѓу мажјаци. Таков случај има и тука во Бугарија“, информира Христов.
Во октомври 2013 година, првиот бизон од Германија e донесен во областа за размножување на дивечот „Студен кладенец“. Во 2015 година, за прв пат по векови, на Родопите се роди првиот бизон. Во следните години, семејството бизони се зголемило неколку пати, а во моментов групата веќе брои 12 животни.
Христов не ја крие радоста од обновувањето на популацијата на белоглави мршојадци во Бугарија. „Од неколку двојки во времето кога тие беа многу редок и загрозен вид, сега има 110 двојки. Белиот мршојадец, според мене, е целосно обновен и го има заземено целиот капацитет на карпите. Ова е максимум барем за Источните Родопи. Вака сакам да се занимавам со многу загрозени и загрозени видови. Сега правиме волиери за црниот мршојадец. Ќе се обидеме и него да го вратиме. Овој вид повеќе не се гнезди во Бугарија. Египетскиот мршојадец вртоглаво се намалува на Балканот. Во Грција имаше многу повеќе двојки отколку кај нас, но и таму речиси исчезна. Во Македонија речиси исчезна. Во Србија не постои. За тоа постојат многу причини“, вели Христов.
Покрај бизоните и елените, во областа Студент кладенец има и тарпани. Зборот „тарпан“ има турско потекло и значи див коњ. Овој вид е исчезнат, но се прават обиди да се обнови со селективно одгледување коњи кои личат на нивниот претходник, како што се случува во областа каде што живеел порано. Тарпанот претставува фенотипско обновување на дивиот коњ. Ова е направено во Полска, каде што последен пат постоеле вакви коњи. Обиколувајќи ја околината на Студен кладенец со Христо, во потрага по диви коњи, тој гледа дека меѓу нив се родило ново коњче.
Бизоните во „Студениот бунар“ се потомци на Low land - Caucasus (беловешко-кавкаска линија). „Во Романија, колегите од Rewilding и WWF имаа многу голема програма за враќање на бизоните. Во Србија, Македонија и Хрватска бизоните би можеле да се обноват ако тие направат rewilding зона“, вели Христов.
Проектот за обновување на бизоните е иницијатива на фондацијата „Подиви Родопи“ во партнерство со холандската организација ARC и Сојузот на ловци и риболовци во Бугарија и се спроведува со финансиска поддршка на Фондацијата „Америка за Бугарија.
Во Бугарија „Подиви Родопи“ главно соработува со „Сојузот на ловци и риболовци во Бугарија“ (Оддел за одгледување дивеч) Студен Кладенец. Таму, бизоните коегзистираат со елени лопатари, со благородни елени, волци, мршојадци и многу други ретки и загрозени видови животни и птици.
Бугарското друштво за заштита на птиците и „Зелен Балкан“ помагаат во реинтродукцијата и во заштита на птиците преку партнерство со некои од следните организации во странство: Vulture conservatioн foundation, WWF Greece, HOS и други, како и со шпанската организација GREFA. Активностите на овие здруженија можат да послужат како добар пример за тоа како треба да се работи на зачувување на биодиверзитетот.