Подмолното труење закана за исчезнување на ранливи видови

Најчестиот начин на труење на диви животни на Балканот е намерното поставување отровни мамки за убивање на дивите предатори или други диви и домашни животни коишто можат да нанесат штета на добиток или видови дивеч. Ова е неселективен начин на истребување животни бидејќи покрај животните кои се таргетирани, страдаат и многу други ранливи видови. Имено, сточарите и ловџиите низ многу планински предели намерно и свесно оставаат остатоци од изумрени животни контаминирани со отровни материи со цел да ги контролираат предаторите – главно волци, чакали, како и диви кучиња, кои се причинители за загуба на добиток и дивеч. И покрај тоа што беше прогласена за нелегална од раните 90-ти, употребата на отрови останува распространета низ целиот регион. На неа честопати се гледа како брзо и прифатливо „решение“ за конфликтите со дивиот свет и за избегнување на потенцијални штети и загуби на добиток.

Намерното поставување на отровни мамки за убивање на диви предатори е неселективен начин на истребување животни бидејќи покрај животните кои се таргетирани, страдаат и многу други ранливи видови

Се употребуваат пестициди, цијанид и стрихнин

Употребата на отровни мамки е една од најчесто користените методи ширум светот за искоренување на животни како што се предатори и штетници, кои се сметаат штетни за одредени човечки активности, особено во ловството, сточарството и други земјоделски практики. Ваквиот начин на истребување е вообичаена практика во многу рурални делови на Европа подолго време. Денес, незаконското труење на дивиот свет претставува едно од најитните прашања за решавање, бидејќи има негативни ефекти врз бројни популации на загрозени видови како птици-грабливки и мршојадци и може да доведе до нивно локално и регионално истребување. Покрај тоа, употребата на отровни мамки е незаконска практика која исто така претставува опасност за јавното здравје и на сторителите (несовесните граѓани), бидејќи тие лесно можат да дојдат во контакт со достапни пестициди и отруени животни или мамки во нивните живеалишта.

Мамките со отров може да имаат различни форми и форми. Вообичаено тие се прават од парчиња месо или трупови од животинско потекло, контаминирани со отровни материи, најчесто пестициди и други многу отровни материи, како што се цијанид и стрихнин.

Најзагрозени мршојадците

Најзагрозени од сите диви животни се мршојадците кои се исхрануваат исклучиво со мртви животни и честопати стануваат жртви на труење со директно конзумирање на отровна мамка или со хранење на телата на затруени животни. Тие се секундарни жртви кога станува збор за користење отрови. Студија спроведена од Фондацијата за заштита на мршојадци проценува дека над 2.300 мршојадци умреле како резултат на труење на Балканот во последните 20 години или дека најмалку 115 мршојадци годишно умираат од труење. Документирано е дека 465 мршојадци изумреле како резултат на труење на целиот Балкански полуостров, но бројките се веројатно многу поголеми бидејќи само 20% од ваквите инциденти се откриени и документирани.

Најзагрозени од сите диви животни се мршојадците кои се исхрануваат исклучиво со мртви животни и честопати стануваат жртви на труење со директно конзумирање на отровна мамка или со хранење на телата на затруени животни

Европа е дом на четири различни видови мршојадци: брадест, кинески, египетски и белоглав мршојадец. Од четирите видови, брадестиот мршојадец и кинескиот мршојадец денес се на работ на регионалното истребување, додека бројот на египетски мршојадци во последните години драматично е опаднат и продолжува да опаѓа. Главната причина за опаѓање на популациите на овие видови птици и нивно исчезнување од повеќето земји на Балканот е незаконската практика на труење со диви животни, придружено со други сериозни закани – електричен удар и судир со електрична инфраструктура, намалена достапност на храна, загуба на живеалиштето и директен прогон. И покрај тоа што труењето на диви животни е нелегално на Балканот, оваа штетна практика е сè уште присутна кај нас и претставува вистинска закана за дивиот свет, особено за мршојадците.

„Овој алармантен проблем предизвика популациски колапс, па дури и истребување на некои видови мршојадци во балканските земји, каде популациите се уште се многу мали и фрагментирани. Доколку сакаме да ги вратиме поранешните  популациски нивоа, тогаш потребно е итно е да го решиме проблемот. Мршојадците, исто така познати како природни „чистачи“ на природата кои отстрануваат мрши од дивината, дејствуваат како природни рециклирачи и одржувачи за екосистемите, дивиот свет и општеството како целина!“, вели Хозе Таварес, директор на Фондацијата за заштита на мршојадци.

Труењето нечујно убива животни, бидејќи исклучително мали количини можат да предизвикаат големи смртни случаи и само околу 20% од инцидентите некогаш се евидентирани или пријавени

Македонија не е исклучок

Исклучително е тешко да се контролира и спречи нелегалното труење со диви животни во нашето опкружување бидејќи токсични материи можат лесно да се добијат и користат, што ги охрабрува подготвувачите да го користат овој многу штетен и незаконски метод за истребување животни. Труењето нечујно убива животни, бидејќи исклучително мали количини можат да предизвикаат големи смртни случаи и само околу 20% од инцидентите некогаш се евидентирани или пријавени.

Релевантните институции чуваат евиденција за сите случаи на труење со диви животни кои биле законски обработени, додека Македонското еколошко друштво води евиденција на труење и сомнителни инциденти со труење и смртност на птици-грабливки што се случиле во последните 15 години. Дополнително, МЕД ги состави сите достапни податоци во врска со инцидентите со труење на мршојадци што се случија во земјата во текот на последните 30 години. Во овој период, основните причини за употреба на отров во Македонија можат да се припишат на:

• Намерна употреба на отров и отровни мамки за истребување на предатори (волци, чакали, лисици).
• Намерна употреба на отров, со отровни мамки за елиминирање на диви и бездомни кучиња од локалните заедници.
• Намерна употреба на отров (глодарициди) за елиминирање на популациите на глодари.
• Намерна употреба на отров (инсектициди) за намалување на штетите на пчеларите.

Врз основа на евидентирани докази за затруени мршојадци и други птици-грабливки, употребата на отров во последниот период (2002-2014 г.) е почеста во регионите на Мариово, Тиквеш, Овче Поле и планината Плачковица.

Зачувување на мршојадците на нашите простори

Македонското еколошко друштво во 2003 година започна со напори за зачувување на овие загрозени птици преку програмата за заштита на мршојадците. Направен е детален мониторинг на сите познати парови и гнезда кој се спроведува секоја година со цел да се има увид во состојбата на нивните популации, како и проучување на нивната екологија и однесување преку теренско истражување, a во некои случаи и следење на единки со GPS (Џи-пи-ес) предаватели. МЕД континуирано комуницира со локалното население, учествува во програми за едукација и подигање на јавната свест, но и соработува со државните институции кон ублажување на познатите закани и креирање политики кои би овозможиле здрав однос помеѓу луѓето и природата.

„Нелегалното труење веќе предизвика целосно истребување на црниот и брадестиот мршојадец од нашата држава во последните неколку децении. Во моментов, отровните мамки претставуваат најголема закана за преостанатите два вида мршојадци кои живеат во нашата земја: египетскиот и белоглавиот мршојадец. Ние сме среќни и возбудени што ќе започнеме да го решаваме проблемот на институционално и локално ниво и да бидеме вклкучени во меѓународна мрежа на партнери. Очекуваме нашите напори да придонесат кон опоравување на популациите на диви животински видови кои се засегнати од оваа штетна пракса.”, вели Ненад Петровски, раководител на проектот од Македонско еколошко друштво).

Проектот ќе овозможи продолжување на оваа иницијатива со цел справување со инцидентите со труење и значително намалување на смртноста кај мршојадците и другите погодени видови предизвикани од оваа нелегална практика во регионот.

Нелегалното труење на дивиот свет е еколошки криминал и заради тоа потребно е соодветно вклучување на властите при регистрација, истрага и казнување на овие активности.

Трујачите се соочуваат со парични и затворски казни

Нашата земја, генерално има добро законодавство поврзано со употребата на отровни материи во животната средина, каде што труењето на диви животни е јасно дефинирано како незаконска активност, казниво според кривичното право.

Постоечка национална легислатива релевантна за труење на животинскиот свет во Македонија, регулирана според неколку закони:

-Закон за лов: член 54: Се вели дека при ловот забранета е употреба на какви било средства што можат да доведат до големи загуби на популациите на диви животни, вклучувајќи употреба на отровни материи.

– Закон за заштита на природата: член 43: Се забранува употреба на неселективни средства за фаќање и пукање на диви видови коишто можат да предизвикаат локално исцрпување или сериозно нарушување на популацијата на тие видови, во согласност со меѓународните договори ратификувани од Република Македонија, особено супстанции за смирување и мамки со отров.

– Закон за заштита на земјоделски растенија и производи: Иако овој закон не се однесува директно на труење на дивите животни, тој е релевантен затоа што ја опишува легалната употреба и примена на токсични материи во земјоделството. Несоодветна употреба и примена на овие фитосанитарни производи честопати се извор на ненамерно труење на разни видови диви животни.

– Кривично право: член 230: Се однесува на лица кои складираат, чуваат или распаѓаат опасен отпад што има својство на експлозивност, реактивност, запаливост, токсичност, инфективност, канцерогеност, мутагеност, тератогеност, екотоксичност или ослободуваат вакви својства преку хемиски реакции и биолошка репродукција. Според Кривичниот закон, тие можат да бидат казнети со затворска казна од една до пет години.

Според законите за лов и заштита на природата во Македонија кога употребата на отровни материи резултира со масовни загуби, локално исцрпување или сериозно нарушување на популациите на видовите, релевантните сторители можат да бидат казнети со парична казна од 1.500 до 3.000 евра. Според Кривичниот закон, ловот за масовно истребување може да резултира со финансиски казни или затвор до три години. Понатаму, според Кривичниот закон, луѓето кои складираат, распаѓаат или чуваат опасен отпад, вклучително и нелегални токсични материи, можат да бидат казнети со затворска казна од една до пет години.

Има алтернативи за заштита

Повеќето луѓе кои поставуваат отровни мамки се соочуваат со вистински проблеми и не се свесни за негативните ефекти што ги предизвикува оваа неселективна и штетна практика врз природата, животните и јавното здравје. Сепак, без оглед на нивните мотиви, труењето, кое воедно е незаконско, не е решение.

Губитокот на биолошката разновидност може да има сериозни последици по стабилноста и функционирањето на екосистемите, а тоа понатаму се одразува и врз здравјето на луѓето. Секое несовесно однесување кон природата може „да ни се врати како бумеранг“ и да се соочиме со последици од невидени размери за

Клучно е за пошироката јавност и сите релевантни чинители е подобро да го разберат проблемот, мотивите, жариштата, законодавството и решенијата за незаконско труење со диви животни за да се помогне во справувањето со оваа закана.

Постојат неколку превентивни мерки што можат да ги намалат штетите нанесени на добитокот и дивечот од други животни. Ваквите мерки вклучуваат поставување на електрични огради, инсталирање на различни светла за да ги исплашат предаторите ноќе, како и примена на кучиња-чувари на добиток.

Автор: Ивана Николоска Прошева