Ѓаволски Водопад – заборавениот беласички водопад
Поради геотектонската и морфоструктурна условеност, доминантно планинскиот релјеф на Република Македонија е со голем просечен наклон и е доста расчленет со речни долини, а речните текови и нивните корита во планинските делови најчесто имаат голем релативен пад, со бројни брзаци, водопади и слапови. Од неколкуте стотици досега евидентирани водопади, во литературата како позначајни се издвојуваат петнаесетина, од кои дури пет се наоѓаат на планината Беласица, и тоа Колешинскиот, Смоларскиот, Габровските, Кочулските и Прстенските водопади.
Меѓу нив, најпознати се првите три, кои се наоѓаат на северната страна на Беласица, но не помалку атрактивни се и водопадите на нејзината западна и југозападна страна, меѓу кои е и Ѓаволскиот Водопад, кој е еден во низата на Кочулските Водопади лоцирани на околу 13 км источно од Валандово.
За жал, во изминатите децении во овој дел од нашата земја сè почести и подолги се сушните периоди, а тукашните водотеци, за кои во литературата може да се сретнат податоци во кои се наведува дека во минатото биле со постојан проток на вода, неретко во летните месеци пресушуваат или се со минимален водостој. Па така и Ѓаволскиот Водопад, кој својот назив го добил токму поради силината на водата и бучавата што ја создава, во летните, но и во месеците од раната есен, практично останува без вода.
01/14
Ѓаволскиот Водопад е водопад формиран на југозападната страна на планината Беласица во долниот тек на реката Калдрма Дере, која е една од повеќето водотеци што го формираат сливното подрачје на Анска Река. Лоциран е на надморска височина од 424 м и е еден од низата од три помали водопади познати и како Кочулски водопади.
02/14
Како и поголемиот број водопади на Беласица има тектонско потекло и настанал со всекување на реката во мусковитски гнајсеви при што се создал вертикален отсек со олучеста форма, широк околу 5 м и висок 17 м.
03/14
Во подножјето на водопадот се создал голем лонец со должина од 5,5 м и длабочина од 2,3 м, кој е исполнет со вода во текот на целата година. Просечниот проток на вода во текот на годината е околу 55 л во секунда и варира, при што тој е најголем во пролет и есен, додека во летните месеци е сведен на минимум.
04/14
На само дваесетина метри пред Ѓаволскиот Водопад се наоѓа првиот во низата од трите Кочулски Водопади кој има вкупно 10,5 м висина, а водата низ него паѓа под агол од 70 степени. Во подножјето на овој водопад се формирала када со вкупна должина од 16 м, ширина од 11 м и длабочина од 2,5 м.
05/14
Третиот водопад на течението Калдрма Дере е со најмала висина, која изнесува 5 м, во чија основа има корито со димензии од 5 м ширина, 3,5 м должина и 1,2 м длабочина. Падот на водата е под агол од 80 степени. Трите водопади се распоредени еден по друг на вкупно растојание од 100 м.
06/14
Кочулските Водопади се сместени во преубав амбиент на недопрена природа, обраснат со шуми и пресечен со карпести отсеци кои само ја потенцираат атрактивноста на подрачјето.
07/14
Особен белег на пејзажот, покрај водопадите, му дава и коритото на реката Калдрма Дере, со нејзините бројни брзаци, слапови и вирови.
08/14
Во морфопластиката на теренот по течението на Калдрма Дере доминантна улога има флувијалниот и денудациониот релјеф. Флувијалниот релјеф се карактеризира со кратки кањонски долини, со карактеристични џиновски кади формирани во подножјето на водопадите и падините.
09/14
Во минатото Кочулските водопади беа познати само на локалното население, но во последните десетина години спроведени се активности за нивна афирмација и поголема пристапност. До водопадите најлесно може да се стигне по асфалтен пат долг околу 14 км кој води од Валандово до селото Бајрамбос, а потоа од селото до водопадите треба да се поминат уште околу 700 м по макадамски пат, и околу 1 км по уредена пешачка патека.
10/14
Покрај пешачката патека е поставена дрвена ограда која се вклопува во природниот амбиент, на повеќе места има корпи за отпадоци, изградени се три видиковци, а поставени се и клупи за одмор. Она што остава особено убав впечаток е тоа дека долж патеката речиси и да нема траги од присуство на човекот, а целиот амбиент ја задржал својата изворна природна убавина.
11/14
Пријатно катче за одмор и престој е направено и непосредно покрај Ѓаволскиот Водопад.
12/14
Подрачјето во Валандовскиот регион и на планината Беласица, особено во зимските денови, е под силно термичко влијание на Егејското Море. Просечната годишна температура во оваа област е 14,5 ̊ C. Во текот на годината највисока просечна месечна температура има во јули, до 25,2 ̊ C и август со 24,9 ̊ C, додека најниската просечна месечна температурите се во јануари со 3,6 ̊ C.
13/14
Режимот на врнежи во оваа област е под медитеранското климатско влијание. Просечните годишни врнежи се 646 мм. Својот максимум врнежите го достигнуваат во ноември, кога просечно паѓаат околу 85 мм, додека минимални врнежи се јавуваат во август, со просек од околу 29 мм.
14/14
За жал, според кажувањата на локалните жители, во последните децении сè подолги се периодите без врнежи, а сè почест случај е тукашните реки да пресушуваат во текот на летото. Сакале ние да признаеме или не, климатските промени се во тек, а недостатоците од вода се сè почести ширум земјата. Можеби е време да ја смениме перцепцијата за Македонија како земја богата со вода, но и старата навика кон водата да се однесуваме како кон природен ресурс што го имаме во неограничени количини. (Ѓавоски Водопад 08.09.2024)
Оваа содржина ја изработи Институтот за комуникациски студии.
Текст и фото: Дарко Андоновски
Извори:
NATURAL-GEOGRAPHIC FEATURES OF THE UPPER BASIN OF THE RIVER BASHIBOSKA AND TOURIST VALORIZATION OF HYDRO-MORPHOLOGICAL STRUCTURES (WATERFALLS) ON BASHIBOSKA RIVER – Gligorije DJILVIDJIEV, Darko STOJCHESKI
ВАЛОРИЗАЦИЈА НА ПРИРОДНИТЕ ВРЕДНОСТИ НА ПЛАНИНАТА БЕЛАСИЦА – Анес Дургутовиќ , Матјаж Хармел , Мојца Храбар, Јоже Јанеж, Павле Кошир, Бранко Мицевски, Андреј Пилтавер, Жарко Вучиниќ, Драган Борота
СТУДИЈА ЗА ГЕОДИВЕРЗИТЕТОТ И ГЕОНАСЛЕДСТВОТО НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА И ДРУГИТЕ КОМПОНЕНТИ НА ПРИРОДАТА (БИОЛОШКА И ПРЕДЕЛСКА РАЗНОВИДНОСТ) – МЖСПП
