- На само 9 километри од центарот на Скопје и на 800 метри од преминот преку пругата на излезот од населбата Маџари, помеѓу патот што води кон селото Трубарево и реката Вардар, се наоѓа заштитеното подрачје Острово, кое според Законот за заштита на природата е прогласено за споменик на природата. Подрачјето, кое се простира на површина од околу 30 хектари, е интегрална целина од три локалитети, Езерце, Арборетум и Острово, кои заради својата биолошка и пределна специфика и разновидност, секој на свој начин, претставуваат вреден реликт на природното наследство на Македонија. Во периодот на терциерот, пред повеќе милиони години, на овој простор се наоѓало некогашното скопско неогено езеро. Со повлекување на водата и исушување на површината, просторот постепено бил освојуван од сувоземни флорни и фаунистички видови.
- Локалитетот Езерце, поради високите подземни води, преку целата година е преплавено, а во летниот период водата се задржува само во пониските места. На влажната почва се развива типична блатна вегетација со доминација на трската и рогозот. Во езерцето на површината на водата доминантна е лемната, која спаѓа во групата на флотантни (пловечки) водни растенија. Во локалитетот е застапена грмушеста и дрвенеста вегетација, а повремено, во одредени делови, амбиентот има карактеристики на поплавна шума.
- Арборетумот или дендро-паркот е уникатен ареал со антропогено потекло кој е формиран од страна на Земјоделско-шумарскиот факултет во Скопје во 1953 година и во него се засадени дрвенести и грмушести видови од нашата автохтона дендрофлора, но и видови од грмушеста и дрвна флора од сите континенти, меѓу кои доминираат видови од Европа, Азија и Северна Америка. Вкупниот број на дрвенестите и грмушестите видови во Арборетумот е околу 600 вида. Дендро-паркот служел како единствен простор во кој се вршени еколошки набљудувања, научни истражувања од страна на Шумско опитната станица Трубарево како и настава за студентите при Шумарскиот факултет - Скопје.
- Локалитетот Острово е остаток од поранешното острово кое по природен пат го формирала реката Вардар која на овој простор се одвојувала на две теченија и го заобиколувала островото. Денес на теренот се сочувани фосилните корита на двата ракавци на реката, кои се покриени со хумусен слој, лисјар и се обраснати со тревеста и грмушеста вегетација. Затоа и остовото од научен аспект се третира како фосилно острово на река Вардар.
- (Имеличар Turdus viscivorus од семејството на дроздови) Откако со мелиотаривните зафати во Скопската Котлина во 1965 година е исушено Катлановското Блато, како единствено одморалиште на птиците преселници останала месноста Острово. Тука се задржуваат поголем број од птиците пејачки кои се среќаваат во околината на Скопје. Според меѓународниот статус на разновидноста на видовите, заклучено е дека од орнитофауната присутна на овој простор, која брои нешто повеќе од 50 видови птици, 27 видови се значајни не само за Македонија туку и на пошироко, европско и светско ниво.
- Веднаш до „Острово“, во потегот каде што некогаш поминувал внатрешниот ракавец на реката, се врши ископ на песок и чакал од страна на претпријатието Вардарградба, кое тука стопанисува со добиена државна концесија. Дополнително, во овој реон е планирано да се изгради огромна пречистителна станица за водите на Вардар, која, иако во иднина би имала огромно позитивно влијание врз квалитетот на водата и биодиверзитетот на нашата најголема река, во периодот на нејзината изградба може да предизвика големи нарушувања врз екосистемот на ова заштитено подрачје.
- Во локалитетот Остово се издвоени два типа на биотопи: тревест и арбореален тип. Од тревестите видови доминираат магарешки трн, волчјо јаболко, танацетум, змијско грозје... Од дрвенестите растенија и грмушките се застапени: црн јасен, бозел, шипинка, брест, јавор, багрем, бела топола, црна топола, врес, бела врба, хмељ и други.
- Со досегашните истражувања регистрирани се околу 10 видови дневни пеперутки и два вида вилински коњчиња. Од другите инсекти чести се: големиот жегач и 22 вида стакулци. Од мекотелите застапени се 3 вида копнени полжави, од кое еден вид е балкански ендемит. Херпетофауната (водоземци и влекачи) во локалитетот е застапена со 6 вида.
- Богатството и разновидноста на растителниот свет, како и изолираноста од урбаната средина овозможиле на овој простор да се адаптираат и околу дваесетина видови цицачи, од кои 14 вида се микро цицачи (лилјаци потковичари, ноќници, вечерници) и 7 вида макро цицачи (шарена куна, јазовец, дива мачка, куна белка, верверичка, зајак и еж).
- До пред 6-7 години, кога Министерството за образование престанало да одвојува средства за оваа намена, ова подрачје било одржувано и стопанисувано од страна на Шумарскиот факултет во Скопје. Речиси 67 години тука се водела грижа за ова исклучително вредно наследство на државата. Денес, сето тоа е напуштено, а на самиот влез на Арборетумот има дивооформено трло со овци, а доколку некој случаен минувач е упорен и сака да прошета низ просторот на некогашниот дендро-парк, голема е можноста да биде нападнат од овчарските кучиња.
- Голем дел од локалитетите Езерце и Арборетум биле заградени, внатре во нив имало уредени патеки, деноноќна чуварска служба која на располагање имала куќарка за престој, набљудувачници, постоеле кафези за мали фазани, големо езеро со шатки... Сè на сè, пријатно место за прошетка и образовно-научни активности. Денес целата инфраструктура е разрушена и испокрадена.
- Еден од раритетите на Арборетумот, бамбусовите дрва, кои водат потекло од Јужна и Источна Азија, денес немилосрдно се уништуваат од диви сечачи. Ниту останатите видови од богатата дендрофлора не се поштедени и многу често може да се налета на траги од активноста на дрвокрадци.
- Наместо да биде простор за релаксирање, прошетка, едукација, образување, целиот простор на заштитеното подрачје Острово е претворено во една огромна депонија на градежен шут. Ниту еден дел од подрачјето не е поштеден, а најмногу отпад може да се сретне покрај коритото на Вардар и во дендро-паркот.
- Способноста на видовите да се прилагодуваат на амбиентот кој ги опкружува е оној непогрешлив регулатор кој ја одржува рамнотежата и еволуцијата на живиот свет на Земјата милиони години наназад. Да се надеваме дека и нашата свест ќе еволуира до потребното ниво на кое ќе можеме да разбереме дека треба да направиме еден симбиотски однос во кој колку што ќе живееме од природата, толку треба да живееме и за природата.
Оваа содржина ја изработи Институтот за комуникациски студии.
Фотографија и текст: Дарко Андоновски