fbpx


За Дома
Дома е едукативна еколошка онлајн платформа на Институтот за комуникациски студии.
За ИКС
IKS
Мисијата на ИКС е да помогнеме во зајакнувањето на македонската демократија во работата со медиумите, граѓанското општество и јавните институции, едуцирајќи критична јавност која ќе бара поголема транспарентност и отчетност преку вклучување на граѓаните во креирањето јавни политики.
+389 2 3090 004
Поврзани страници
Samo Prasaj logo

ResPublica logo
Жедна Македонија

Жедна Македонија

• Додека богатите земји дупчат за нафта, струмичани дупчат за вода – битка која не е само за земјоделските култури оваа сезона, туку и за земјоделската иднина на регионот.

• Преспанското Езеро, заеднички ресурс меѓу Македонија, Грција и Албанија, е во состојба на континуиран пад, поттикнат од климатските промени, намалените снежни врнежи и прекумерната употреба на вода за земјоделството.

• Бројките раскажуваат мрачна приказна и за Тиквешкото Езеро – нивото на водата на езерото падна на 239 метри, што е историски минимум.

Октомври вообичаено е сезона кога плодните земјишта во Струмица се полни со зрели корнишони и феферонки. Но, минатата година нивите останаа пусти, а вообичаената берба не се оствари. Проблемот не е семето или вештината на земјоделците, туку недостатокот на вода – витален ресурс од кој е лишено Струмичкото Поле. Жедта на регионот е симптом за подлабока криза која ги загрозува, не само локалните средства за живот, туку и безбедноста на храната на целата нација.

zedna makedonija 1

Браната Турија кој е примарен извор на вода во Струмица, го достигна историскиот минимум

Додека богатите земји дупчат за нафта, струмичани дупчат за вода. Битката не е само за земјоделските култури оваа сезона, туку и за земјоделската иднина на регионот. Метеоролозите предупредуваат дека секое лето ќе биде потопло од минатото, што ја засилува итноста на водената криза. За Македонија, една од најголемите области за производство на храна во земјата, ова прашање свети црвен аларм: Ако ситуацијата продолжи, нацијата може да стане целосно зависна од увозот на храна, губејќи ја својата самодоволност.

Браната Турија, примарен извор на вода во Струмица, го достигна историскиот минимум. Комбинацијата од изгаснато лето и неефикасното користење на водата создаде застрашувачка ситуација. Селаните пријавуваа затнати водоводни мрежи, затрупани со лисја и земја, што дополнително го влошува проблемот. Анализите на преостанатата вода откри алармантни нивоа на манган и колиформни бактерии, што ја прави небезбедна за консумирање. Политичките кавги за безбедноста на водата ја зголемуваат конфузијата, оставајќи ги жителите во вкрстен оган.

Во меѓувреме, кризата се протега и надвор од Струмица, во другите региони како Преспа и Тиквешијата, каде недостигот на вода го загрозува подеднакво земјоделството и екосистемите. Преспанското Езеро, заеднички ресурс меѓу Македонија, Грција и Албанија, е во состојба на континуиран пад. Во текот на изминатите 60 години, нивото на неговата вода драстично се намали, губејќи волумен еквивалентен на 11 езера со големина на Дојранското Езеро. Овој пад е поттикнат од климатските промени, намалените снежни врнежи и прекумерната употреба на вода за земјоделството.

zedna makedonija 2

Во текот на изминатите 60 години, Преспанското Езеро изгуби волумен колку 11 езера со големина на Дојранското Езеро

Јаболковите насади во Преспа – економскиот столб на регионот – трошат огромни количества вода. Проценките укажуваат дека за еден хектар јаболкови насади се потребни 3.600 литри вода. Дополнително на кризата, застарените комунални системи резултираат со губење на над 50% од водата за пиење во регионот. Додека локалните експерти ја нагласуваат потребата од координирани меѓународни напори за спас на езерото, постои трошка надеж во проектот финансиран од ЕУ, чија цел е заштита на животната средина, намалување на употребата на водата и подобрување на квалитетот на водата. Со буџет од 14 милиони евра, проектот што го спроведува Програмата за развој на ОН нуди потенцијален спас за Преспа.

Со предизвици се соочува и Тиквешијата, регион синоним за лозови насади и винарство. Овде, сушата стана постојана закана, што ги исцрпува ресурсите и ја нагризува надежта. Во 2021 година, катастрофалната суша ги десеткуваше земјоделските посеви, а оваа година се чини дека не е поинаку. Земјоделците, и покрај тоа што користат системи за наводнување капка по капка, се беспомошни бидејќи грозјето се суши поради недостиг на вода. Неодржуваните водни канали, последен пат исчистени во 2017 година, го влошуваат проблемот, додека Тиквешкото Езеро кое е потенцијално решение – останува недоволно искористено поради неисправни пумпи и недостиг на персонал.

„Ова е мојата куќа и душа“, вели Ангел Луле Крстев, 80-годишен тиквешанец.

Неговото чувство го отсликува очајот на многумина во регионот, кои се потпираат на водата не само за наводнување, туку и на електричната енергија што ја произведува хидроцентралата Тиквеш. Работата на централата често ги исцрпува резервите на вода, оставајќи го езерото на критично ниско ниво во текот на зимските месеци.

zedna makedonija 3

И покрај системите за наводнување капка по капка, грозјето во Тиквешијата венее поради недостиг на вода

Бројките раскажуваат мрачна приказна: Нивото на водата на езерото падна на 239 метри, што е историски минимум. Дури и кога пристигнуваат дождови, тие едвај ја одржуваат реката Црна Река, примарниот извор на езерото. Во текот на летото, протокот на вода се намалува на само 1-3 кубни метри во секунда, што е недоволно за да се задоволат земјоделските потреби на регионот.

Земјоделците го изразуваат својот очај.

„Го молевме Бога да врне, но Бог не е милостив. Ако ситуацијата не се подобри, многумина ќе бидат принудени да ги напуштат своите лозја. Ако не успее, ќе оставиме се!“,вели Дане Јовев.

Водата е живот, а за македонските земјоделски региони, животот виси на конец. Заедничкото влијание на климатските промени, застарената инфраструктура и неефикасното управување со водите создадоа криза која бара итна акција. Надеж се гледа во врнежите, кои се единствениот начин за полнење на реките и езерата, кои засега сè уште се многу скромни. Но, без итни интервенции, штетите би можеле да станат неповратни, оставајќи ги плодните земји на Македонија суви, а нејзиниот народ зависи од надворешни извори за опстанок.

Времето за промени е сега. Креаторите на политиката, локалните власти и меѓународните организации мора да се здружат за да ги решат основните причини за кризата со водата. Без разлика дали тоа е преку инвестиции во инфраструктурата, координирани регионални напори или одржливи практики за користење на водата, решенијата мора да бидат брзи и одлучувачки. Од тоа зависи иднината на Македонија.

Оваа содржина ја изработи Институтот за комуникациски студии.

Новинарка: Катерина Топалова Дејановска
Сниматели: Иван Поповиќ и Љубомир Домазетов
Монтажер: Мајда Бошњак Атанасовска

Поврзани стории

Климатски миграции: Сушата ја гасне Тиквешијата

Климатски миграции: Преспа во трка со времето да ја зачува водата

Климатски миграции: Струмичко поле остана жедно