На десет километри од Прилеп и на само стотина метри од селото Големо Коњари, веднаш покрај патот кој води кон Крушево, се наоѓа локалитетот Локви, дом на Вилинското ракче (Chirocephalus pelagonicus), кое освен тука не е пронајдено на ниту една друга локација на Земјината топка. Ракчето, кое е ендемичен вид за овој крај, е пронајдено и именувано од страна на македонскиот биолог Др. Светозар Петковски, за време на неговите истражувања врз фауната на аностраките (вилински ракчиња) во Македонија, во месец мај 1985. година.

Називот Локви подрачјето го добило по неколкуте дождовни локви кои се среќаваат на необработената содно–засолена почва, која од месното население се користи како пасиште. Водата во овие локви се собира од есенските и пролетните дождови и со топење на снежната покривка. Преку летото овие локви редовно пресушуваат.

Локалитетот се простира на површина од 15 хектари и според Законот за заштита на природата е прогласен за заштитено подрачје од III категорија - Споменик на природата. Самиот локалитет претставува последен остаток од некогашното Пелагониско блато, при што на еден ограничен простор, во темпоралните локви се’ уште е сочувана специфична реликтна фауна, која брои околу 50 видови, од кои 16 се на европската листа на ретки видови. Меѓу нив, покрај Chirocephalus pelagonicus, значајно е и присуството на ракчето Tanymastix motasi кое освен во Македонија е пронајдено уште само во Романија.

Во првата половина на минатиот век, подрачјето на Пелагонија, поради мочуришниот карактер, претставувало голем извор на маларија, па проблемите поврзани со сузбивањето на оваа болест се решавани со асанација на маларичните краишта при што се превземени сериозни мерки за нивна мелиоризација, а со тоа се направени и големи промени во тукашниот екосистем. Постепено, се до крајот на XX век, површината на Пелогонија етапно се пренаменувала во земјоделско земјиште, при што денес само мали ареали ја задржале изворната специфика од минатото. Еден од тие ареали е и подрачјето Локви.

Една од карактеристиките на локалитетот е силно изразената еколошка специјализација во рамките на различните типови на темпорални локви. При тоа, во подлабоките локви е застапена побогата фауна, со видови кои се компетитивно повеќе адаптирани. Од друга страна, во најплитките водни биотопи еколошките услови се далеку понеблагопријатни, заради тоа што периодите на полнење и пресушување на локвите се драстично пократки во споредба со подлабоките биотопи, а исто така во нив се поголеми и температурните варирања на водата во текот на едно деноноќие.

Сепак фауната на овие биотопи е многу специфична, иако е посиромашна со видови. Тука се развиле таксони кај кои се развила способност за забрзан тек на целокупниот животен циклус, што не е случај кај останатите таксони кои се составен дел на зооценозите на подлабоките водни биотопи. На овој специфичен начин овие мали водни биотопи нудат други еколошки предности бидејќи се одликуваат со отсуство на предатори и компетитори.

Ендемичното вилинско ракче Chirocephalus pelagonicus, присутно во овие локви, е со големина која достигнува до 2 сантиметри и својот животен циклус го започнува рано напролет, а истиот го завршува кон крајот на месец мај. Пред завршувањето на животниот циклус, женките полагаат јајца, кои се таложат во супстратот. Овие јајца се исклучително резистентни на надворешни влијанија бидејќи се обвиткани со дебела хитинизирана обвивка, а за нивен развој во следната пролетна сезона потребно е да ја поминат фазата на летно пресушување на биотопот и зимско промрзнување на супстратот. Доколку не се исполнат овие услови, со полнењето на локвите со пролетните дождови, нема да дојде до развој на јајцата. Ендемичното пелагониско вилинско ракче е присутно ексклузивно во локвите кои во текот на месеците април и мај, достигнуваат длабочина од 40 до 60 цм. (Фото: Д-р Светозар Петковски)

Според Законот за прогласување на локалитетот „Локви – Големо Коњари“ за споменик на природата, грижата за ова подрачје е доверена на Општина Прилеп, која е должна да донесува план за управување и годишни програми за заштита. Покрај тоа општината е должна да формира чуварска служба, која треба да ги врши работите на набљудување и следење на состојбите на сите вредности и дозволени активности во споменикот на природата.

Според истиот закон, Општината Прилеп е должна да го чува, да се грижи и да го одржува споменикот на природата „Локви – Големо Коњари“ и навремено да ги презема пропишаните техничко-заштитни и други мерки со кои се обезбедува: зачувување на живеалиштата, екосистемите и видовите во природна состојба, одржување на природно воспоставените еколошки процеси, одржување на генетските ресурси во динамична и еволутивна состојба, заштита на структурните пределски карактеристики, заштита на автентичната природа заради научни студии, мониторинг или образовни цели, заштитата на споменикот на природата преку подигање на јавната свест, а посебно во воспитно образовниот процес и спречување на штетни активности од физички и правни лица и други нарушувања во споменикот на природата, односно обезбедување на максимално поволни услови за заштита и развој на природата.

За жал, како и во многу други сфери на општественото живеење, и на полето на заштитата на природната средина, како заедница сме далеку од потребното ниво. При тоа, чесно е да се каже, отсуството на свест и совест кај дел од населението е веројатно пресудниот фактор кој уште долг период ќе биде пречка во успешната борба за зачувување на исклучително богатото наследство кое природата го сооздала и оставила на овие простори.