Островот Црес – кралството на мршојадците

Како идеална локација за одмор оваа година, решивме да одиме на островот Црес. Се работи за остров кој се наоѓа во северниот дел од Јадранското Море. По островот Хвар, Црес е втор по големина остров на Јадранот кој е специфичен по своите стрмни карпи и недостапни песочни заливи, до кои може да се пристапи само од морето. Освен тоа, островот е мошне висок – највисокиот врв е над 600 метри надморска височина. Интересно е што 45-от меридијан на географска должина поминува токму низ овој остров. Да го споменеме и големото слатководно езеро Врана кое се наоѓа во средината на островот. Ова езеро е најголемата крипто-депресија во Хрватска т.е. неговото ниво е повеќе од 13 метри над нивото на морето, а дното на езерото е на околу 61 метар под морското ниво. На оваа длабочина има и отвор преку кој навлегуваат подземните води кои го полнат езерото со вода за пиење, така што ова езеро е главниот извор на вода за пиење за целиот остров Црес. Сепак, овој остров не е познат по езерото Врана, туку по реткиот и критички загрозен вид птица што се гнезди тука. Се работи за големиот месојад, белоглавиот мршојадец. Наша цел за годинешниов одмор беше да ги видиме овие грациозни птици, да ги фотографираме во лет и да уживаме во нивното присуство.

Белоглавиот мршојадец – птица со интересна екологија

Белоглавиот мршојадец е единствениот жив вид на месојад кој сè уште се гнезди во Хрватска. Проценетиот број на парови што доаѓаат да се гнездат во Хрватска е околу 100, што е исклучително мала бројка. Освен Црес, се гнезди и на островот Крк и на уште два помали острови – Првиќ и Плавник, кои се наоѓаат во областа Кварнер.

Белоглавиот мршојадец е најголемиот грабливец со распон на крилја од речиси 3 метри. Има специфичен изглед со гол бел врат и глава на која нема пердуви туку е бела надолу. Остатокот од телото е покриен со големи кафеави пердуви.

Според типот на исхраната, припаѓаат во групата на месојади, затоа што се хранат исклучиво со остатоци од мртви животни. Тоа е причината зошто се важни кратките пердуви на вратот и главата – така мршојадецот може лесно да дојде до внатрешноста на мртвото животно и да се храни со тоа без премногу неред. Тие главно се хранат со мрши од големи цицачи, како што се домашни животни и овци. Со цел да се поддржи што е можно поголема популација на белоглав мршојадец, островот Црес е прогласен за остров на овци. Овците на островот живеат слободно, пасат трева по главниот пат и спијат меѓу ѕидовите од сув камен. Повремено им приоѓаат на туристи за да им дадат некоја ужинка, затоа што знаат дека ќе бидат нахранети.

Популацијата на белоглав мршојадец во Хрватска е специфична по нивниот начин на гнездење. Мршојадците на островот Црес се гнездат на недостапни карпи, додека во други делови на светот повеќе сакаат планински области. Повеќето од гнездата на Црес се наоѓаат во северниот дел на островот. Во гнездото, кое може да биде со големина до 1 метар, има само едно јајце, чие испилување може да трае до два месеци. Кога младите мршојадци треба да излезат од гнездото, тие се соочуваат со голема опасност – бидејќи гнездата се наоѓаат на карпите, кога малечките ќе треба да полетаат, може да се случи да не успеат да го фатат топлиот термален воздух и да паднат во морето. Оваа голема птица, како и повеќето други грабливци, не знае да плива, поради што постои голем ризик од смрт на малечките. Еднаш кога ќе успеат да полетаат, малечките мршојадци остануваат кратко време во областа Кварнер и одат на „талкања“ низ цела Европа. Понекогаш одат и до Африка. Кога ќе наполнат четири години, тие стануваат сексуално зрели и се враќаат во карпите во Кварнер за да најдат постојан партнер и да изградат гнездо. Мршојадците, како и некои други видови птици, остануваат со својот партнер до крајот на животот.

Да се гледа белоглавиот мршојадец во лет на островот Црес е посебно искуство. Мршојадците најчесто летаат во групи, лебдејќи во воздухот и постојано бараат мрши. Со леснотија можат да преминат големи растојанија а нивниот изглед кога летаат или се вртат на една од карпите на островот, не оставаат никого рамнодушен.