prekrasno bogatstvo vo srceto na maleshevieto feat

Прекрасно богатство во срцето на Малешевијата

23 февруари 2022

Прегледи: 1.562

Со одлука на Владата на Република Македонија од декември 2021 дел од Малешевските планини е прогласен за заштитено подрачја од петта категорија односно – заштитен предел. Станува збор за подрачје каде што интеракцијата на луѓето со природата во текот на времето создала предел со значителни еколошки, биолошки, културни и други вредности, географски особености и има рекреативно, историско и научно значење.

Заштитата на овој предел ќе се врши преку преземање на активности за зачувување и одржување на значајните или карактеристичните особини произлезени од природната конфигурација и од типот на човековата активност, одржување на хармоничната интеракција на природата и културата и продолжувањето на традиционалниот начин за користење на земјиштето.

Се предвидува и поддршка на начинот на живот и економските активности кои се хармонизирани со природата и заштита на социјалната и културнатa основа на заедниците кои живеат на тоа подрачје и одржување на разновидноста на пределот и живеалиштата, како и на видовите и екосистемите. Во рамките на заштитените предели постојат зони со три нивоа на заштита: зона на строга заштита, зона на активно управување и зона на одржливо користење.

Поширокото подрачје на Малешевските планини, кое е дефинирано како заштитен предел Малешево, заради своите биолошки, пределни и геоморфолошки вредности е вклучено во сите стратешки документи од областа на заштита на природата и биолошката разновидност во Република Македонија, и тоа не само заради природните вредности туку и заради својот туристички потенцијал.
Во рамки на подрачјето за заштита не постојат водни акумулации, но во непосредна близина, односно во контактната зона на заштитениот предел се наоѓа браната Ратево која го формира Ратевското, или попознато како Беровско езеро. Ова вештачко езеро го формираат Клепалска и Заменичка река непосредно пред селото Ратево, кое се наоѓа на 7 км јужно од Берово, по што и го носи името Ратевско. Водите кои излегуваат од езерото, понатаму ја формираат Ратевска река и припаѓаат кон сливното подрачје на реката Брегалница. Езерото има суштинска улога за економијата на овој предел, пред се како еден вид епицентар на развојот на туризмот.
Локалитетот Пехчевски Водопади се наоѓа во долината на Брегалница, поточно под нејзиниот изворишен дел, на „границата“ помеѓу планината Влаина и Малешевски Планини, на 5-10 км југоисточно од градот Пехчево. Станува збор за десетина водопади на реката Брегалница и нејзините притоки, од кои 5 се повисоки од 4 метри: Ж’тачки, Љутачки, Скокото, Црндолски и Спиковски. За жал, околината на Ж’тачки, Лутачки и Скокото, по изградбата на мала хидроцентрала во тој реон, во голема мера е деградирана, а поради зафатот на вода, водопадите во летниот период пресушуваат.
До Спиковскиот водопад постои уредена пешачка патека која води покрај течението на истоимениот поток и која нуди ретка можност за уживање во фасцинантната природа и прекрасниот амбиент. Патеката е долга околу 500 метри и завршува кај водопадот, на околу 1050 мнв.
Релјефните карактеристики, географската поставеност на подрачјето заедно со природните атракции, формираат одлична основа за креирање атрактивна и конкурентна туристичка понуда во Малешевијата. Уредените патеки за планински туризам преставуваат еден од најважните фактори за посета на подрачјето кога станува збор за домашниот, но и за меѓународниот туризам. Патеките според основната намена и функција се поделени во две категории – патеки за пешачење и патеки за планински велосипедизам.
Во Малешевијата постојат одлични услови за развој на колибарството, како специфична туристичка гранка, која доколку соодветно се стави во функција на туристичката понуда, може да преставува исклучителна атракција, како за домашните - така и за странските туристи. Воедно, би се креирал еден посебен туристички имиџ, би се остварила економска добивка, а би се остварила и корист во еден поширок контекст, во вид на едукативна и културна активност. Сето ова би придонело и за зачувување на традиционалниот начин на сточарење.
Најголемиот дел од шумите во Малешевијата се третираат како стопански шуми, а исклучок од ова е локалитетот Мурите, кој е проглеасен за споменик на природата во 1987 година, заради присуство на мешовит комплекс од ела, бука, бел бор и смрча. Овој локалитет е значаен за собирање на шумско семе и зачувување на шумскиот генофонд. Во Малешевските планини се среќаваат широколисни, иглолисни и мешани шуми. Тие се составени воглавно од автохтони видови дрвја, додека само мали површини се подигнати по вештачки пат, со пошумување. Најраспространети се буката, белиот и црниот бор и трепетликата.
Селските населби во Малешевскиот регион се од збиен тип. Карактеристично за овој регион е што населбите се формирани на релативно поголеми надморски височини. Средната апсолутна надморска височина за регионот Малеш изнесува околу 800 метри. Според статистичките податоци во ова подрачjeто има континуирано зголемување на градското население на сметка на намалување на селското население. Сето тоа придонело за значително намалување на големината на селските населби. Некои од нив се целосно напуштени, а дел имаат од 500 до 1000 жители.
И покрај миграцијата село – град, старосната структура укажува на изразена виталност на населението од Малешевијата. Според податоците од Заводот за статистика, во Малешевскиот регион лицата со возраст од 19 до 60 години се застапени со 59%, лицата со возраст од 0 до 19 години со 26%, а лицата со возраст над 60 години со 15%, што поволно се одразува во многу сфери на опшествениот живот и економскиот развој.
Богатите и квалитетни пасишта, во комбинација со еколошки чистата средина, пружаат одлични услови за занимавање со говедарство, овчарството и козарство, од што како производ, меѓу другото, се добива и познатото малешевско сирење. Производните системи во сточарството во регионот на Малешевските планини имаат екстензивен карактер, со традиционална пракса на сезонска миграција кон планинските пасишта, во комбинација со напасување на селските атари и сопствени ливади. За жал, статистиките покажуваат дека оваа стопанска гранка е во опаѓање, сè повеќе пасиштата остануваат неискористени и сè помалку луѓе сакаат да работат во оваа дејност.
Слично како и во другите планински предели на Македонија и во Малешевијата е пракса во руралните домаќинства, помеѓу останатиот добиток, да се чуваат коњи или магариња, кои воглавно се користат за транспорт на дрва од непристапните шуми. Во регионот на Малеш значителен дел од населението поседува приватни шуми, кои во најголем дел ги користат за задоволување на сопствените потреби од дрво. Се смета дека едно домаќинство годишно троши помеѓу 11 и 20 кубни метри огревно дрво.
Малешевијата е позната како еден од пределите со најниски температури во текот на зимата во Македонија. Апсолутните најниските температури може да се спуштат и до -31ºС, додека пак во летниот период, максималните температури може да се искачат дури до 38ºС, така што апсолутната годишна температурна амплитуда достигнува 70ºС.